Tapas & ahimsa op de yogamat

De discipline om dagelijks yoga te beoefenen met de zachtheid van geweldloosheid

Iedere dag yoga beoefenen… voor velen klinkt dat enorm gedisciplineerd en als enorm hard werken. Hoewel een yoga practice om mentale discipline vraagt, betekent dit niet dat het op een harde of stoïcijnse manier hoeft te worden toegepast. Jouw yoga practice is er immers juist om voor jezelf o.a. meer balans, helderheid, compassie en vooral zelfrealisatie te creëren.

Dus hoe doe je dat dan; iedere dag yoga beoefenen en het therapeutisch houden? Net zoals discipline belangrijk is in het yoga pad, zijn er nog meer principes in de yoga filosofie die hier hun licht op laten schijnen.

Toewijding en discipline via de niyama “tapas”

Misschien heb je wel al eens gehoord van het achtvoudige pad van yoga, welke beschreven staat in de yoga sutra van Patanjali (de belangrijkste richtlijn in yoga). Yoga is namelijk veel meer dan alleen de beoefening van yogahoudingen (asana). Zo zijn de yama en niyama twee andere onderdelen van dit achtvoudige pad. 

De yama en niyama zijn principes die in de yoga filosofie worden aangeraden om consequent toe te passen in je leven. Niet omdat het moet, maar omdat ze jou en jouw leven kunnen ondersteunen. Ook zijn het belangrijke sleutels om de beoefening van yogahoudingen therapeutisch te kunnen maken.

Eén van deze principes is de niyama “tapas”. En dan niet die kleine Spaanse hapjes. De yoga versie van tapas gaat over toewijding en discipline. Precies wat je enorm nodig hebt om dagelijks op jouw yoga mat te gaan staan. En uiteindelijk om concentratie van jouw mind te creëren. Een discipline, die ondanks dat het om veel innerlijke kracht vraagt, ook veel aan je teruggeeft. 

De reden dat we het woord ‘discipline’ vaak zo hard opvatten is omdat we in onze maatschappij gewend zijn het te bekijken vanuit perspectieven waar we al goed bekend mee zijn. Zoals een sportmentaliteit, carrière maken en succesvol willen zijn. Yoga gaat echter over zelfrealisatie. 

Met zelfrealisatie als doel, willen we ook goed voor onze levenskracht zorgen. Door met een therapeutische aanpak jouw algemene welzijn te ondersteunen. En het welzijn van de rest van het universum. Er vanuit gaande dat het makkelijker is om jezelf te zijn dan iemand anders, is discipline vanuit het perspectief van zelfrealisatie helemaal niet zo hard bedoeld. 

De yama en niyama zijn aan elkaar gelinkte principes

Het principe “tapas” staat niet op zichzelf. De yama en niyama zijn principes die aan elkaar gelinkt zijn. Zowel tussen deze principes onderling en met de andere onderdelen van het achtvoudige pad. Juist door het ene yoga principe door de lens van het andere yoga principe te bekijken wordt de echte betekenis duidelijker. Deze filters laten zien dat de discipline in yoga veel minder hard is dan je wellicht zou denken als je “tapas” geïsoleerd van de rest van de yama en niyama zou bekijken. 

Yogahoudingen (asana) beoefenen met Ahimsa

Dat er ook een zachtheid in deze discipline zit, laat de yama “ahimsa” goed zien. 

Ahimsa staat bekend als geweldloosheid. Niet alleen geweldloosheid naar anderen, maar ook naar jezelf. Ahimsa kan je ook uitleggen als het tegenovergestelde van geweld, waardoor je ook kan denken aan eigenschappen als compassie, vrede en liefde. Of als je ahimsa direct toepast op jouw asana (yogahoudingen) practice, is het een therapeutische practice. Een oefenvorm om jouw zelfherstellend vermogen te vergroten. Een vorm van self-care. 

Als je ‘geweldloosheid’ als filter over ‘discipline’ heen zet, is het richten op het voorkomen van yoga blessures een manier om hiernaar te kijken. Nou kan ik me echter niet voorstellen dat iemand met opzet een blessure probeert te creëren (maar blessures nog wel voorkomen), gaan we hier op een meer subtiel niveau kijken hoe dit principe kan helpen.

Minder frictie, meer stabiliteit

Op het moment dat je jezelf forceert, ontstaat er frictie. En frictie valt niet onder geweldloosheid of zorgen voor ieders welzijn en levensenergie. 

De truc is dus om met discipline te oefenen zonder frictie te creëren. Daarom is hiervoor stabiliteit nodig. 

Behalve dat het principe van non-frictie dit indirect aangeeft, geven zelfs de enkele yoga sutra die over asana beoefening gaan dit ook aan. Gebaseerd op de yoga sutra van Patanjali 2.46, 2.47 en 2.48 is de richtlijn voor de beoefening van yogahoudingen:

• op een stabiele en comfortabele manier;
• met een kalme inspanning (waarbij onze mind geabsorbeerd is in oneindig bewustzijn);
• met als resultaat dat we beter in staat zijn om te gaan met de ups en downs in het leven (door de tegenstelling van deze tegenovergestelden te overstijgen).

Wat stabiliteit creëert, verschilt van persoon tot persoon en van moment tot moment. Techniek is hierbij ondergeschikt aan de principes van yoga. 

Hierdoor is er dus ook geen één juiste algemene techniek die voor iedereen en altijd van toepassing is. Ja, we hebben technieken beschikbaar. Bewust heb ik het hier over meerdere technieken, dus niet één enkele techniek. Wat in een bepaald geval zorgt voor de juiste alignment is altijd in relatie tot het individu in een bepaalde situatie. En dit gaat niet zozeer om hoe het eruit ziet voor een ander, maar om hetgeen wat op dat moment meer stabiliteit geeft. 

Waar je jouw voeten en handen op een bepaald moment moet neerzetten, om deze stabiliteit te vinden, kan wisselen van dag tot dag. Daarom is het ook zo belangrijk om te voelen wat er gebeurd in jouw lichaam. 

Een aantal elementen die kunnen helpen om dit voelen te versterken (en meer naar binnen te keren) zijn:

• Ademhaling: Volg en voel jouw ademhaling. Laat de ademhaling jouw bewegingen ondersteunen. Zoals dat een inademing helpt om ruimte te creëren en je op een uitademing gebruik kan maken van deze ruimte.
• Lichaamsintelligentie: Als je jouw voet (of hand) een aantal keer eventjes optilt, waar wil jouw lichaam het dan intuïtief neerzetten? Dit werkt vooral goed als je 1) goed ademhaalt en 2) achter elkaar een aantal keer even je voet optilt en neerzet.
• Drishti: In plaats van de kijkrichting naar buiten toe te brengen, kan je jouw ogen gebruiken om de focus meer naar binnen te brengen. Welk punt je het beste kan gebruiken, hangt af van de yogahouding. Focuspunten die veel worden gebruikt zijn bijvoorbeeld het puntje van je neus, de navel en het derde oog. Maar ook de duimen (of duimnagels), voeten, handen, omhoog en naar de linker- of rechterkant kijken worden gebruikt. 

Behalve lichamelijke stabiliteit, helpt ook een mentale stabiliteit in de yogahoudingen. Op het moment dat het lukt deze stabiliteit te creëren, zal je merken dat er een bepaalde ontspannenheid ontstaat, ook als jouw lichaam hard aan het werk is. Oftewel #RelaxIntoAction. 

Zonder oordeel

Hoewel de yama en niyama wel eens worden vergeleken met de tien geboden, zijn de yama en niyama niet bedoeld om op af te rekenen of mee te oordelen. Het zijn principes waarvan yogi’s hebben ontdekt dat ze erg effectief zijn. De yama en niyama hebben bovendien heel veel lagen om te ontdekken. Dus je kan deze principes blijven gebruiken als kader om steeds weer jouw gewoontes onder de loep te nemen.

Zo ook in onze yogahoudingen. Doordat wat nodig is voor stabiliteit zo kan wisselen van dag tot dag, is het heel belangrijk dat we geen oordeel hebben over wat die dag nodig is. Oordelen kan je immers ook zien als een vorm van geweld. Kan jij met compassie en acceptatie van jezelf datgene doen op de yogamat wat stabiliteit creëert? Zodat iedere keer dat je op de yogamat staat juist helpt om hier de volgende dag weer op te staan. 

Tapas voor meer geweldloosheid gedurende de dag

Het werkt ook andersom. Het is ook yoga als jouw tapas/discipline, die zorgt dat jij (bijna) dagelijks jouw asana beoefening doet, bijdraagt aan geweldloosheid en het ontbreken van frictie. 

De yogahoudingen hebben bijvoorbeeld ook invloed op jouw emoties. Het woord ‘emotie’ staat immers voor energie in beweging. Als emoties niet ‘aangekeken’ worden, kunnen we ze opslaan in het fysieke lichaam. De heupen zijn bijvoorbeeld een gebied waar we veel emoties opslaan. Door de combinatie van de ademhaling met beweging in yogahoudingen wordt het makkelijker deze energie te verwerken en los te laten. 

Als jij meer relaxed bent en minder frustratie (of boosheid of misschien wel woede) ervaart, is het makkelijker om ook gedurende de rest van de dag meer te handelen met geweldloosheid. Ontspannenheid doordat je dan meer geduld, compassie, respect, bedachtzaamheid, vergevingsgezindheid, helderheid en veerkracht hebt om terug te keren naar sereniteit, ook al kom je uitdagingen tegen. Of doordat je het dan makkelijker vindt om positief en dankbaar te blijven. 

Want laten we wel wezen, het leven zal je altijd uitdagingen geven, hoeveel yoga je ook beoefent. Hoe jij op dingen reageert heeft weer een rimpel effect, waardoor jouw geweldloosheid zich verder kan verspreiden in de wereld.

Eigenlijk gaat ahimsa verder dan alleen het passief ontbreken van geweld in jouw eigen handelen. Het gaat ook over elkaar actief helpen. Hoe beter jij voor jezelf zorgt middels jouw asana practice, hoe meer je hierbij te geven hebt. Self-care en zelfrespect voor wat jij en jouw lichaam nodig hebben zijn essentieel om er meer voor anderen te kunnen zijn.

Tapas met Ahimsa

Als je (bijna) iedere dag yogahoudingen wil beoefenen, heeft jouw lichaam hierbij een geweldloze aanpak nodig. Een aanpak waarbij activiteit (wat vitaliteit creëert) in balans is met stabiliteit (voor non-frictie). Kortom het helpt om jouw yogahoudingen op zo’n manier te beoefenen dat het niet alleen mogelijk is om de volgende dag weer op jouw yogamat te staan, maar het dit zelfs makkelijker maakt.

Jouw fysieke energieniveau is een indicatie of jouw yoga practice momenteel de juiste intensiteit heeft. Daarmee bedoel ik niet zozeer jouw energieniveau voordat je begonnen bent, maar na afloop van jouw yoga sessie. De bedoeling is dat jouw tapas energie creëert; geen uitputting. Uitputting na een asana sessie is een teken dat je te hard werkt, wat zelfs in verband wordt gebracht met chronische ontstekingen in plaats van groei (bron: Eddie Stern, One Simple Thing).

Naast jouw fysieke energieniveau is jouw wilskracht ook een graadmeter voor non-frictie (als onderdeel van mentale stabiliteit). Heb je na afloop van een asana sessie meer of minder wilskracht dan ervoor?

Gebruik je innerlijke saboteur

Natuurlijk hebben we allemaal wel eens gedachten die ons demotiveren om onze asana practice te doen. Of we onze actie erdoor laten beïnvloeden in aan onszelf. Oftewel de saboteur in ons (ja... die hebben we allemaal) niet de overhand te laten hebben. 

Ik maak graag gebruik van de omstandigheden die er al zijn om te “uplevelen” naar iets mooiers. In dit geval door te luisteren naar wat mijn innerlijke saboteur aangeeft en mijn yoga serie voor die dag (of de manier waarop ik het beoefen) hierop aan te passen.

Voel je je te moe? Kies voor een practice die je energie geeft. Heb je enorme spierpijn? Kies die dag voor een lichtere practice die wel de doorbloeding stimuleert. Heb je geen tijd? Committeer jezelf om een korte yoga practice van 10 minuten te doen voordat je een social media app opent, waardoor je wat social media tijd gebruikt voor jouw yoga practice… krijg je meer energie van dan van scrollen. Vragen je kinderen om aandacht? Wellicht kan je op een speelse manier samen wat yoga doen. Dus gebruik de informatie van jouw innerlijke saboteur om jouw yogasessie zo in te richten om je beter te voelen na je yogasessie dan ervoor. Voor discipline met zachtheid en aandacht voor situatie. Yoga is oorspronkelijk ook bedoeld om af te stemmen op het individu en omstandigheden!

Tenslotte, sta eens stil bij wat je ‘wil’ en of dit hetzelfde is als wat je echt ‘nodig hebt’: het ‘need’ versus ‘want’ vraagstuk.Misschien wil je wel veel diepere houdingen doen dan je nodig hebt. Of andersom, misschien wil je wel veel minder bewegen dan wat jou echt energie zou geven. Dus stel jezelf de vraag: wat is jouw therapeutische doel en hoe pas je jouw yoga asana invulling hier op af?

Yoga therapeutische aanpak

Als we het hebben over geweldloosheid en non-frictie in onze asana practice, wordt er vaak vooral gedacht aan het voorkomen van blessures. En natuurlijk willen we die voorkomen! Ik wil hier de kanttekening bij maken dat je prima yogahoudingen kan beoefenen met blessures: in de meeste gevallen heb je het dan zelfs nog meer nodig. Het is jouw therapie. Wel zullen niet alle houdingen of variaties even geschikt zijn. Stem jouw yoga beoefening dus vooral af op jou en jouw omstandigheden. Of je nou blessures hebt of niet. 

Tegelijkertijd geeft dit wel precies aan waarom tapas en ahimsa zo goed samen gaan. Om echt therapeutische waarde te creëren, zal je consistent moeten oefenen EN moet je naar je lichaam luisteren. Juist als je wilt dat iets snel beter wordt. Zorg dan dat je iedere dag iets doet dat hieraan bijdraagt. Tapas dus! Tapas met het principe van non-frictie.

Energetisch kan het helpen om jezelf niet te zien als slachtoffer van de blessure. Een andere kijk erop is dat er een gelegenheid is ontstaan waarvan je kan leren om patronen (die je eigenlijk toch niet hielpen) te veranderen. Of om er zoveel over te leren dat je hier weer andere mensen mee kan helpen. 

Natuurlijk kan het zijn dat het gebied van de blessure nog steeds rust nodig heeft (afhankelijk van het type blessure). Toch is het juist dan ook al de moeite waard om te kijken hoe je dat lichaamsdeel beter kan ondersteunen. De onderdelen van jouw lichaam zijn immers verbonden met elkaar en functioneren niet in een isolement. Wat kan je veranderen in jouw gewoontes en patronen, waardoor het ‘kwetsbare’ gebied meer ondersteuning krijgt vanuit andere onderdelen van jouw lichaam?

Heb je er wel eens bij stilgestaan hoe je meer mobiliteit creëert in plaats van slechts kracht of flexibiliteit? Oftewel, flexibiliteit die is ondersteund door kracht met een goede onderlinge balans. Waarbij je net zo sterk bent als flexibel en andersom. Waarbij het toenemen van je kracht of flexibiliteit niet ten koste gaat van je mobiliteit.

Een therapeutische aanpak gaat overigens ook heel goed samen zonder acute blessures. Aangezien je lichaam per definitie ‘natuur’ is, is er altijd iets om aan te werken. En als het niet je fysieke lichaam betreft, dan wel je mind (je mentale lichaam). Ik zie een therapeutische aanpak als een pragmatische sleutel voor meer bewustzijn en persoonlijke ontwikkeling.

Juist door je bewust te zijn waar je eigenlijk aan werkt. In plaats van te werken aan dieper in de houding te komen, werk je bijvoorbeeld aan een bepaald gebied versterken, de bloedcirculatie vergroten, spanning loslaten, concentratie, zelfvertrouwen, stabiliteit, het creëren van ruimte, etc. 

• Doel: wat is het onderliggende doel waar je aan werkt?
• Voel: wat geeft jouw mind-body aan?
• Eén ademhaling tegelijkertijd: wat is de eerst volgende logische stap?

De lange weg is de snelste weg

Maar toch even die moeilijke yogahouding mooi kunnen posten op instagram? Ja, natuurlijk weten we allemaal dat het daar niet om gaat als je yoga beoefent. Toch is het heel menselijk om de instant gratification af en toe (onbewust) op te zoeken. Net zoals bij die heerlijke vegan chocolade reep. Of we daar echt wat aan hebben, lijkt van latere zorg. 

En zelfs het beseffen dat andere yogi's er ook lang (bijvoorbeeld 20 jaar) voor hebben gewerkt, lijkt niet altijd relevant. Alsof we niet goed genoeg zouden zijn als we iets niet beter dan een ander zouden kunnen. 

Grote kans dat het nog geen eens echt gaat om die yogahouding nu al te kunnen doen, maar om de emoties en gedachtes die we niet willen tegenkomen als we het nog niet kunnen. Zoals:

“Denkt de yogaleraar anders dat ik lui ben?” 

Of “Dit zou ik toch inmiddels wel moeten kunnen” of “Als yogaleraar wordt van me verwacht dat ik geen rust tussendoor pak en/of altijd alle yogahoudingen perfect beheers (alsof ‘leading by example’ dat betekent)”.

Als we dat soort gedachtes naast ons neer kunnen leggen en ons kunnen richten op wat we op dat moment echt nodig hebben, ontstaat er ruimte voor de volgende bouwsteen. Die bouwsteen mag zo minuscuul klein zijn als een zandkorrel, waardoor deze voor het blote oog niet eens zichtbaar is. Doordat je op deze manier met integriteit werkt, zal je lichaam op de lange termijn zich juist makkelijker aanpassen. 

Uiteindelijk creëer je door steeds stabiliteit te vinden een sterk fundament, vanuit waar heel veel mogelijk is. Als je een huis bouwt, begin je ook niet met het dak. In yogahoudingen werk je ook van de grond op omhoog. 

Tussendoor kan het ook net zo voelen als bij het (ver)bouwen van een huis. Alsof het nergens toe leidt, alsof er geen einde aan komt of gewoon dat je het even allemaal niet meer ziet zitten en je met je handen in het haar zit. Gelukkig gaat yoga niet om de houding zelf.

Als je dagelijks blijft oefenen vormt het totaal van al die ieniemienie bouwsteentjes wel een wezenlijk verschil. Veel meer dan je kan bereiken dan door een paar keer ver voorbij jouw grenzen te pushen, aangezien je de ingeslagen weg niet voortijdig hoeft af te kappen. 

Stel bijvoorbeeld dat je iedere dag 1% veranderd. Dat lijkt zo weinig. Zo weinig dat je waarschijnlijk het verschil per dag niet kan waarnemen. (Hoewel een verschil van de één op andere dag in de onderliggende attitude wel zichtbaar kan zijn). Maar als je het verschil bekijkt over 1 jaar, 10 jaar of het proces gedurende de rest van je leven, dan verandert er immens veel. En dan met focus, compassie, doorzettingsvermogen en heel veel geduld. Eigenschappen die ook naast de yogamat zo enorm welkom zijn en je echt helpen in het leven.

Wat kun jij doen om meer ahimsa in jouw tapas te creëren?

Enjoy your habits today with love and light.

Namasté,

Aimée Kuntz

Niets meer missen van onze yoga blog?